Informatie
‘Het Curaçaose plantagebedrijf’ van W.E. Renkema biedt een diepgaande analyse van de plantage-economie op Curaçao, met bijzondere aandacht voor de sociaal-economische structuren, de rol van slavernij en de veranderende landbouwproductie door de eeuwen heen. Het boek onderzoekt hoe het droge klimaat en de beperkte natuurlijke hulpbronnen van het eiland invloed hadden op de economische ontwikkeling en de levensomstandigheden van zowel plantage-eigenaren als tot slaaf gemaakte arbeiders.
Renkema plaatst de Curaçaose plantages in een bredere Caribische en koloniale context, waarbij hij ingaat op de wisselwerking tussen internationale handel, lokale productie en sociale verhoudingen. Dit werk is een waardevolle bron voor iedereen die geïnteresseerd is in de geschiedenis van slavernij, koloniale economie en de impact van het plantagesysteem op de Curaçaose samenleving.
Inhoud
Woord vooraf ….. 6
Inleiding ….. 7
1. Ontstaan en ontwikkeling van de Curaçaose plantages ….. 11
a. Karakterisering van de Curaçaose plantage in de 19de eeuw ….. 11
b. De vorming van de plantages in de 17de en 18de eeuw ….. 13
c. Aantal en oppervlakte; verschillende categorieën grondbezit ….. 19
2. De plantage als landbouwbedrijf ….. 25
a. Voedingsgewassen ….. 26
1. Mais, bonen en pinda ….. 26
2. Rankvruchten, groenten en boomvruchten; grote mais ….. 29
b. Handelsgewassen ….. 33
1. Indigo, suikerriet, tabak, katoen en verfhout ….. 33
2. Dividivi ….. 36
c. Veeteelt ….. 40
d. Zoutwinning ….. 53
e. Waterverkoop ….. 63
f. Het lage ontwikkelingsniveau van de landbouw ….. 65
3. Overheid en plantagebedrijf; de landbouwexperimenten van Van Raders ….. 71
a. Het primaat van de handel ….. 72
b. Van Raders en zijn welvaartsplan ….. 74
c. Cochenille ….. 77
d. Aloë ….. 83
e. Enkele andere experimenten uit van Raders’ tijd ….. 87
f. Het mislukken van de landbouwproeven ….. 89
4. De eigenaars van de plantage ….. 94
a. De sociale positie van de planter ….. 94
b. Lokaal absenteïsme; de spreiding van plantagebezit ….. 96
c. De plantage hoofdbron van inkomsten of slechts bijzaak? ….. 102
d. Herkomst van de eigenaars: continuïteit naast verandering …… 107
5. Werk en werkkracht vóór 1863 ….. 112
a. De werkzaamheden op de plantage ….. 112
b. Kwantitatieve gegevens over slaven ….. 117
c. Leef- en werkomstandigheden van de slaven ….. 130
d. De kosten van levensonderhoud van slaven ….. 140
6. De kwestie van weiderechten, de emancipatie en werkkrachten ná 1863 ….. 144
a. De kwestie van de weiderechten vóór emancipatie ….. 144
b. De emancipatie en de dreigende opkomst van het kleingrondbezit ….. 149
7. De invloed van de natuur op het plantagebedrijf en de gevolgen daarvan ….. 160
a. Het klimaat en andere primaire natuurlijke factoren ….. 161
1. Bodemgesteldheid en neerslaggegevens ….. 161
2. Beïnvloeding van de oogst van mais en andere produkten door de wind, insektenplagen en plantenziekten ….. 166
3. De natuurlijke omstandigheden en de machteloosheid van de planter ….. 168
4. Het resultaat van de maisoogsten in de periode 1816-1900 ….. 171
b. Sterfte onder het vee ten gevolge van droogte en ziekte ….. 172
c. Directe financiële gevolgen van misoogsten en sterfte onder het vee ….. 177
8. Financiële en bedrijfseconomische aspecten ….. 187
a. Handel, scheepvaart en de Curaçaose welvaart in de 19de eeuw ….. 188
b. De grondbelasting ….. 194
1. De belastingen vóór 1828 ….. 194
2. Het belastingstelsel van 1828 ….. 195
3. De protesten tegen de grondbelasting, 1828-1844 ….. 197
4. De belastingherziening van 1844 ….. 205
5. De grondbelasting na 1857 ….. 207
c. Hypoteken ….. 212
1. Diverse geldverstrekkende instellingen ….. 212
2. De overheidsweeskamer ….. 214
3. De Curaçaosche Hypotheekbank (1875 – 1900) ….. 218
4. Particuliere hypotheekverstrekkers ….. 221
5. De omvang van de hypothecaire schuld van de planters in de loop van de 19de eeuw ….. 226
d. De marktwaarde van de plantages in de loop van de 19de eeuw ….. 231
e. Waren plantages rendabele bedrijven? ….. 239
9. Slotbeschouwing ….. 253
Summary ….. 262
Noten ….. 268
Bijlagen ….. 328
1. Aantal plantages en tuinen per district ….. 328
2. Districtenindeling en districtsbeheer ….. 332
3. Loop der bevolking; geboorten en sterften (1816 – 1900) ….. 336
4. a. Aantal slaven per plantage, 1820 – 1863 ….. 339
b. Leeftijdsverdeling van de slaven in 1863 (per plantage) ….. 343
5. Statistische gegevens met betrekking tot de veestapel ….. 347
a. Totale veestapel Curaçao 1817, 1839 – 1900 (per één januari) ….. 347
b. Veestapel per district, 1840 – 1880 (vijfjaarlijks per één januari) ….. 348
c. Veestapel per district en per plantage op één januari 1842 ….. 350
d. Veestapel vierde district per plantage (één januari 1864 en 1873) ….. 352
e. Veestapel vijfde district per plantage (één januari 1864, 1872 en 1884) ….. 353
6. Overzicht en maisprijzen (vóór 1863) ….. 354
7. Export van zout: hoeveelheid en richting (1839 – 1850) ….. 355
8. Nopalcultuur en cochenilleteelt voor gouvernementsrekening ….. 357
a. Omvang nopalerieën (1844 – 1848) ….. 357
b. Opbrengsten, in ponden cochenille en in geldswaarde (1844 – 1851) ….. 357
c. Uitgaven (1844 – 1851) ….. 358
9. Overzicht van maisoogsten in de periode 1816 – 1900 ….. 359
10. Aantal ingeklaarde koopvaardijschepen Curaçao (1822 – 1900) en opbrengst patentrecht (1829 – 1855 en 1868 – 1900) ….. 363
11. a. Jaarcijfers overheidsweeskamer en hypotheekbank van Curaçao (1816 – 1875) ….. 366
b. Door de weeskamer en de hypotheekbank afgeschreven verliezen (incl. rente), 1800 – 1875 ….. 368
12. Jaarcijfers “De Curaçaosche Hypotheekbank N.V.” (1876 – 1900) ….. 369
13. a. In plantagehypotheken belegd kapitaal, per district (1819 – 1900) ….. 370
b. In plantagehypotheken belegd kapitaal per geldverstrekkende instelling (1819 – 1900) ….. 371
14. Hypotheekbedragen per district en per geldverstrekkende instelling (1819 – 1900) ….. 372
15. Notities over enkele veel geciteerde auteurs uit de 19de en het begin van de 20ste eeuw ….. 374
Lijst van archivalia ….. 377
Literatuur ….. 386
Registers ….. 396
Register van persoonsnamen ….. 396
Register van aardrijkskundige namen ….. 398
